"Enter"a basıp içeriğe geçin

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSANİ GELİŞME ENDEKSİ 2025 YAYINLANDI

Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Endeksi yayınlandı. 193 ülkenin değerlendirildiği raporun İnsani Gelişme Endeksi Ülke Sıralamasında Türkiye 51. sırada yer aldı.

İnsani Gelişme Endeksi (HDI)

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından her yıl yayımlanan İnsani Gelişme Endeksi (HDI) raporu, dünya çapında 193 ülkenin insani gelişim düzeyini değerlendirdi. Bu rapor, ülkelerin sağlık, eğitim ve yaşam standardı gibi temel insani gelişim göstergelerini kullanarak, halklarının yaşam kalitesini ölçer. HDI, sadece ekonomik büyümeyi dikkate almakla kalmaz, aynı zamanda toplumların sosyal refah seviyeleri, eğitim imkanları ve sağlık hizmetlerine erişim gibi faktörleri de analiz eder. Bu sayede, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki farklar daha açık bir şekilde ortaya konur.

Düzenli olarak güncellenen bu rapor, ülkelerin gelişiminde kaydedilen ilerlemeyi ve gerilemeleri net bir şekilde gösterir. Ayrıca, gelişen dünya ekonomisi ve artan sosyal eşitsizlik gibi faktörlerin insani gelişimi nasıl şekillendirdiği üzerine de derinlemesine bir bakış sunar. HDI raporu, ülkelerin kendi içindeki gelişim stratejilerini oluştururken kullanabileceği önemli bir rehber olmasının yanı sıra, küresel kalkınma politikaları için de yol gösterici bir kaynak sağlar.

İnsani Gelişme Endeksi (HDI)

Türkiye’nin HDI Performansı ve Uluslararası Karşılaştırması

Birleşmiş Milletler’in 2025 İnsani Gelişme Endeksi (HDI) verilerine göre Türkiye, 0.853 puan ile 51. sırada yer almakta ve “Çok Yüksek İnsani Gelişme” kategorisinde değerlendirilmektedir. Ancak bu sıralama, bir önceki yıla göre 3 basamaklık bir gerilemeye işaret etmektedir. Türkiye’nin kişi başına düşen geliri (GNI) 34.507 dolar ile birçok ülkeye kıyasla yüksek olsa da, insani gelişme sıralamasında aynı başarıyı gösterememektedir. Bu durum, HDI’nin sadece ekonomik refahı değil, sağlık ve eğitim gibi sosyal göstergeleri de dikkate almasının doğal bir sonucudur.

Türkiye’de beklenen okul süresi 19.8 yıl gibi oldukça yüksek bir seviyededir. Bu durum, eğitim sistemine erişimin yaygın olduğunu göstermektedir. Ancak ortalama okul süresi yalnızca 9.0 yıldır. Bu ciddi fark, öğrencilerin eğitim hayatlarını beklenen sürede tamamlayamadıklarını ya da eğitimin sürekliliğinde yapısal sorunlar olduğunu düşündürmektedir. Benzer şekilde, Türkiye’de doğuşta beklenen yaşam süresi 77.2 yıl ile gelişmiş ülkelerin ortalamasının altında kalmaktadır.

2023 İnsani Gelişme Endeksi’nde ilk 10 sırada yer alan ülkelerle karşılaştırıldığında, Türkiye bazı göstergelerde olumlu bir profil çizse de genel olarak geride kalmaktadır. Türkiye’nin beklenen okul süresi 19.8 yıl ile pek çok gelişmiş ülkenin üzerinde olmasına rağmen, ortalama okul süresi yalnızca 9.0 yıldır; bu durum, eğitimde devamlılık ve erişim konusunda önemli sorunlara işaret etmektedir. Benzer şekilde, Türkiye’de yaşam beklentisi 77.2 yıl iken, Hong Kong gibi ülkelerde bu değer 85.5 yıla ulaşmaktadır. Kişi başına düşen gelir açısından da Türkiye’nin 34.507 dolarlık seviyesi, Norveç, İsviçre ve İrlanda gibi ülkelerin oldukça altındadır. Bu veriler, Türkiye’nin HDI sıralamasında daha yukarılara çıkabilmesi için sadece ekonomik büyümeye değil, aynı zamanda eğitimin kalitesi, sağlık sisteminin etkinliği ve sosyal politikaların kapsayıcılığına odaklanması gerektiğini göstermektedir.

Bu göstergeler, Türkiye’nin eğitim ve sağlık alanlarında daha fazla ilerleme kaydetmesi gerektiğine işaret etmektedir. Nitekim Türkiye’nin gelir seviyesi daha düşük olmasına rağmen HDI sıralamasında Türkiye’nin önünde yer alan ülkeler bulunmaktadır. Örneğin Şili (HDI: 0.876 – 45. sıra), Macaristan (0.870 – 46. sıra), Arjantin (0.870 – 47. sıra), Karadağ (0.869 – 48. sıra), Uruguay (0.856 – 49. sıra) ve Umman (0.854 – 50. sıra) kişi başına gelir açısından Türkiye’nin gerisindedir. Ancak bu ülkeler, ortalama okul süresi ve yaşam beklentisi gibi göstergelerde Türkiye’den daha iyi durumdadır.

Örneğin Şili’de yaşam beklentisi 81.2 yıl, ortalama okul süresi ise 11.0 yıldır. Benzer şekilde Macaristan’da ortalama eğitim süresi 12.3 yıl, Karadağ’da ise 12.5 yıl gibi oldukça yüksektir. Bu ülkelerin gelir seviyeleri daha düşük olsa bile, vatandaşların eğitimde ve sağlıkta daha uzun ve daha nitelikli bir yaşama erişebilmeleri HDI sıralamasında öne çıkmalarını sağlamaktadır.

Bu veriler, Türkiye açısından net bir mesaj vermektedir: Sadece ekonomik büyüme HDI sıralamasını yükseltmek için yeterli değildir. Türkiye’nin gelir düzeyi HDI sıralamasına göre avantajlı görünse de, eğitimde sürekliliği ve niteliği artırmaya, sağlık hizmetlerinin kalitesini ve erişilebilirliğini geliştirmeye, insan sermayesine daha fazla yatırım yapmaya ihtiyaç duyulmaktadır. HDI sıralamasında yukarı çıkabilmek için sosyal politikaların güçlendirilmesi, eğitimin tamamlanma oranlarının artırılması ve yaşam süresinin uzatılması öncelikli alanlar olmalıdır.

Sonuç olarak Türkiye, kişi başına gelir açısından güçlü bir konumda olsa da, insani gelişmenin temel bileşenleri olan sağlık ve eğitim alanlarındaki yapısal eksiklikler nedeniyle HDI sıralamasında benzer gelir grubundaki ülkelerin gerisinde kalmaktadır. Bu farkı kapatmak, ancak ekonomik büyümenin ötesine geçen sosyal yatırım ve reformlarla mümkün olacaktır.

SERDAR ASLAN

Kentbilimci / Akıllı Şehirler ve Sürdürülebilir Şehirler Uzmanı

Yerel ve Bölgesel Politikacı

Kaynak: Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Endeksi ve Bileşenleri

CityLab

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir