Bugün; akıllı AVM ve akıllı mağaza kavramları, perakende sektörü ve sürdürülebilir şehirlerin önemli trendleri arasında.
Ancak bu aşamaya gelmeden önce ülkemizdeki geçmişine bakmak gerekir.
Ülkemizde 80’lerin başlarında değişen perakende mağazacılık anlayışı, 1988’de Galleria, 1993’te Akmerkez gibi büyük alışveriş merkezlerinin açılmasıyla önemli gelişmeler gösterdi. AVM çatısı altında onlarca mağazanın bir arada olması rekabeti geliştirirken satış ve mağaza yönetim tarzlarında da büyük bir değişim yarattı.
AVM’ler yalnızca çokça çeşide ulaşmanızı sağlayan bir alışveriş kolaylığı değil toplantılarınızı yaptığınız, yemek yiyebildiğiniz, spor yapabildiğiniz, sinema filmi ve tiyatro oyunu izleyebildiğiniz, ailenizle vakit geçirebildiğiniz sosyal yaşam alanları olarak hayatın bir parçası haline geldi. Çok net belirtmek isterim ki gençlik yıllarımdaki en favori mekanım, kentimizin cazibe noktalarından biri olan Akmerkez idi. Hem konumu hem alışveriş çeşitliliği hem de kalitesiyle iyi vakit geçirmek için idealdi.
Tercih edilmeleri, popüler olmaları ve çokça iş yapmaları sebebiyle ülkenin her yerinde AVM’ler açıldı. Ancak; değişime ayak uyduramayan, profesyonel yönetim ihtiyacını karşılamayan, zaman içerisinde kendini, vizyonunu, sistemini yenilemeyen, dijitalleşemeyen AVM’ler yok oldu. AVM sayısı arttıkça profesyonel AVM yönetimi ihtiyacı da oluştu. Dünyadaki trendleri, yerel ihtiyaçlarla birleştiren yönetimler çok başarılı oldu. Bu durum Zincir AVM’leri ortaya çıkarırken bu operasyonları yöneten profesyonel yönetim zincirleri de oluştu. Bu konuda duayen Avi Alkaş, Akmerkez deneyimi üzerine kurduğu Alkaş Danışmanlık şirketiyle, Türkiye’de kurulan pek çok alışveriş merkezinin operasyonlarını başarıyla yürüttü. Dünya çapında başarılı işlere imza attı.
Bugün tüm dünyada yaşanan dijital gelişmeler, akıllı şehirlerin önemli bir parçası olan AVM’leri ve mağazaları da akıllı hale getirdi. Yapay zeka kabiliyetleri, yazılım gücü, Metaverse gibi sanal dünya çeşitlilikleri, gerek mağazacılık gerekse alışveriş merkezlerinin tüm unsurlarında kullanılmaya başlandı. Ulaşım planlarıyla istasyonlara bağlanan akıllı alışveriş merkezlerinin akıllı mağazaları; sanal ve gerçek alışveriş yapma, yemek yeme, eğlenme veya aktivite yapma gibi pek çok seçenekle hizmet veriyor.
Akıllı alışveriş merkezleri ziyaretçilerinin uzun süreli vakit geçirmeleri ve tüm aktivitelerden faydalanmalarını sağlamak, insan akışını düzenlemek ve mağazaların ticaretini sürdürülebilir kılmak için akıllı sistemler kuruyorlar.
Sensörler, bulut tabanlı işlevsel kontroller, kameralar, yapay zekâ, yerel ağ gibi unsurlarla desteklenen sistem; ziyaretçilerin otopark- iklimlendirme-mağazalar-promosyonlar-şarj istasyonları ve çevreci ulaşım gibi farklı seçenekleri barındıran mobil uygulamaları ile müşterilerin en üst seviyede alışveriş deneyimi yaşamalarını sağlıyor. Sistem yalnızca müşteri deneyimlerine hizmet etmiyor. Araç şarj noktalarının kontrolü, otopark verileri, ücret ödemeleri, ısı ve hava kalitesi, giriş çıkış sayısı, yüz tanıma, güvenlik kontrolleri, mağaza giriş çıkışları, üretilen karbon ayak izi, atık yönetimi, su kontrolü, tuvaletlerdeki doluluk seviyesi, dökülen sabun ve biten tuvalet kağıtlarına kadar sayısız unsuru veri merkezinde işliyor. Bu sayede yönetimin; kontrol etme, karar alma ve politika üretmesine de hizmet ediyor.
Tüm bu yazılımsal ve donanımsal yapı ”akıllı alışveriş merkezi” olarak adlandırılıyor. Böyle bir sistemde mağazalar da kendilerine özel akıllı ve dijital hamleler yaparak sistemi destekliyor.
Müşterilerine akıllı ekranlar ve sanal gerçeklik gözlükleriyle ürün deneyimlerini arttırarak kısa sürede satın almalarını sağlayacak modeller kuruyorlar. Bu modeller bir hamburgerciye gittiğinizde sizi karşılayan kiosk üzerinden direk sipariş verebileceğiniz ya da tekstil mağazasının deneme kabininde üzerinizde deneğiniz ürünün alternatiflerini görebileceğiniz, başka mağazalardaki stok durumunu izleyebileceğiniz akıllı aynaları barındırabiliyor. Temassız ve dijital ödeme yöntemleri satın alma kolaylıkları sağlayarak satışları arttırıyor. Ayrıca mağaza içerisinde ve reyonlarda bulunan sensörler sayesinde müşteri yoğunluğu, stok takibi, raf düzenleme ihtiyaçları kontrol edilebiliyor. Bu mağazalar ”akıllı mağaza” olarak tanımlanıyor. Bu konuda ülkemizin ilk akıllı mağazacılığını Defacto’nun 2019 yılında hayata geçirdiğini belirtmek gerekir.
Metaverse dünyasında bugün sanal mağazaları da bulmak mümkün. Türkiye’de ilk Metaverse mağazası açan Damat Tween markası oldu. 2022-23 Sonbahar/Kış sezonu ile Kasım 2022’de başlayan uygulama, müşterilerine mağazaya gitmeden Metaverse mağazasında koleksiyonlarını inceleme ve beğendikleri ürünü satın alma imkânı sağladı.
Dünyanın akıllı kentlerinin paydaşları olan akıllı AVM’ler yerel yönetimlerle de iş birliği halinde. Çöp toplama, temizlik, gürültü, yoğunluk, çevre trafiği gibi topladıkları verilerin paylaşımıyla; yerel yerel yönetim hizmetlerini de koordine ediyor. AVM yoğunluğuna bağlı olarak günlük planlamasından daha erken dolan atık konteyneri sensörlerinden gelen ikazlarla yerel yönetim birimleri rutin dışında toplama işlemi yapabiliyor. Ayrıca kent güvenliğini sağlamakla görevli birimler, gelen verilerle olaylara anında müdahale kabiliyetine sahip olabiliyor.
Genel olarak dünü ve bugününü paylaştığım akıllı AVM ve akıllı mağazacılık kavramlarını ”Akıllı Şehirler Akıllı Yönetimler Akıllı Hayatlar” adlı kitabımın ilgili bölümlerinden de alıntı yaparak ortaya koydum. Yazımın genelinden de anlaşılacağı üzere akıllı şehirleşme; yalnızca mühendislik projeleri olmaktan öte tüm paydaşlarının iç içe olduğu, verilerinin birbirini etkilediği, ilişkide olduğu, multidisipliner bir yaşam ve yönetim biçimidir. Bu çerçevede politikalar geliştirmek; şehirlerin yaşam kalitesini arttırmaya, sürdürülebilirliğe ve döngüsel ekonomilere katkı sağlamaya hizmet edecektir.
SERDAR ASLAN
Kentbilimci / Akıllı Şehirler ve Sürdürülebilir Şehirler Uzmanı
“CityLab; kapasite farkı gözetmeksizin şehrin tüm paydaşlarıyla birlikte akıllı şehirleşmeyi gerçekleştirmek için yaptığı çalışmalarda işbirliğine hazırdır.”
WhatsApp / Tel: 0850 803 34 96
#Smartcity #smartcities #akıllışehirler #akıllıavm #akıllımağaza #smartshoppingmall #smartshopping #SerdarAslan #AkıllıŞehirlerAkıllıYönetimlerAkıllıHayatlar #CityLab
